SZTUKA JEST ŻYCIEM I ŻYCIE JEST SZTUKĄ – recenzja „Krótkiego przewodnika po życiu” księdza Tischnera
11 grudnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Gór. Żyjąc w Polsce mamy to szczęście, że posiadamy piękne, tajemnicze góry oraz wspaniałą, bardzo bogatą kulturę ludzi tam żyjących i tworzących. Najsłynniejszy filozof Podhala, ksiądz Józef Tischner, dzięki tekstom jeszcze nigdy niepublikowanym, a zebranym przez brata, Kazimierza i Wojciecha Bonowicza, który je opracował, przesyła czytelnikom swe niebiańskie pozdrowienia i zaprasza do lektury.
„Krótki przewodnik po życiu” jest zbiorem homilii i wykładów księdza Józefa Tischnera, wygłaszanych z powodu wydarzeń takich jak ślub, pogrzeb czy inne uroczystości. Teksty te łączy kilkanaście głównych tematów, będących punktem wyjścia do głębszych rozważań na temat życia człowieka. Podczas lektury skupiamy się między innymi na wątku spotkania, wychowania, wolności – tak ważnej w życiu nie tylko górala, ale i każdego Polaka, a także nienawiści, cierpienia oraz nadziei.
Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie
Ksiądz Józef Tischner jest dobrym duchem całej polskiej religijności i filozofii. Nie poucza, a cierpliwie tłumaczy. Daje czytelnikom wskazówki: jak żyć w harmonii z innymi, kierować się mądrością i po prostu uzyskać pełnię szczęścia. Autor na każdym kroku podkreśla ważną rolę drugiego człowieka w życiu każdego z nas. Zawsze żyje się kosztem tych, co byli przed nami. Ale bodaj największym darem dla człowieka są ci ludzie, w ręce których mógł człowiek złożyć swe najskrytsze nadzieje [1]. Kontakty międzyludzkie są możliwością poznania i odczytania samego siebie, a co za tym idzie, ciągłym samorozwojem. Nie bylibyśmy tym, kim jesteśmy bez tych wszystkich spotkań z ludźmi.
Autor tekstów „Krótkiego przewodnika życia” w sposób jasny i prosty wyjaśnia terminy trudne i skomplikowane – jak bowiem obrazowo przedstawić pojęcie miłości? Według Tischnera miłość to nic innego, jak poznanie drugiego człowieka. Kto nie podejdzie do drugiego człowieka z miłością, ten nigdy nie wniknie w jego najgłębsze zakamarki, w jego intymność. Ale kto podejdzie z miłością, ten bardzo często zrozumie więcej, niż ów człowiek wie o sobie samym [2]. Uczucie miłości to docenienie drugiego człowieka – jego indywidualności i inności.
Kto pyta, otwiera drogę
Według księdza Tischnera do grona naszej rodziny można zaliczyć wszystkie dusze, które nas w jakikolwiek sposób kształtowały. Rodzice, dziadkowie, ale i nauczyciele, a nawet przypadkowo spotkani ludzie, z którymi zamieniliśmy kilka zdań. Ważne w życiu jest wychowanie: autor podpowiada, że warto nauczyć się edukować dziecko mądrymi pytaniami, na które odpowiedzi powinien już szukać sam wychowanek. Z wychowaniem ściśle związane jest pojęcie wolności. Autor tłumaczy: Jest jakieś takie koło, które wcale nie jest błędnym kołem, choć stwarza takie pozory. Aby być wolnym, trzeba myśleć; i z drugiej strony, aby myśleć, trzeba być wolnym [3]. Każdy nauczyciel powinien pomagać swojemu uczniowi, by zrodziło się w nim myślenie, jednocześnie pokazując, na czym polega odpowiedzialna i sensowna wolność.
Lud zna się nie na formach, ale na duchu rzeczy
„Krótki przewodnik po życiu” jest niezwykle barwny i interesujący nie tylko pod względem graficznym, ale i językowym. Fragmenty, w których autor posługuje się góralską gwarą są dla czytelnika niemałym wyzwaniem, ale dzięki nim tekst staje się bardziej autentyczny. Wystarczy się skupić, by sens wypowiedzi stał się dla nas jasny i zrozumiały. Ze scyńściem jest tak, ze scyńścia się nie do zamknąć ino w swoim sercu. Jak Wy bedziecie scyńśliwi, to inksi tyz bedom scyńśliwi. Bo scyńście to jest takie cosik, co świeci jak słonko, promieniuje na świat i jak nuta gro. I idzies w rytm tyj nuty jasnom, biołom pyrciom w słonka lić… [4] To jest właśnie wielki atut tekstów Tischnera: prawda podkreślana niemalże na każdym kroku „Przewodnika…”.
Ostatni rozdział – „Mądrość ludzi gór” – jest kompilacją kilku tekstów księdza Józefa, wygłoszonych podczas różnych wystąpień. Traktuje on o węzłowych doświadczeniach życia i ich odbiciu w kulturze, a, jak doskonale wiemy, jest ona zwierciadłem, w którym człowiek ma możliwość obserwować samego siebie.
„Krótki przewodnik po życiu” świetnie nadaje się na lekturę, nie tylko w okresie międzyświątecznym. Uniwersalne rozważania księdza Józefa Tischnera, pełne ciepła i mądrości, pomagają w zrozumieniu tego, czym kierować się w życiu, by odnaleźć najpiękniejsze i tak proste uczucie – szczęście.
Ks. J, Tischner, Krótki przewodnik po życiu, wyd. Znak, Kraków 2017
[1] Ks. J, Tischner, Krótki przewodnik po życiu, s. 24
[2] Tamże, s. 20
[3] Tamże, s. 77
[4] Tamże, s. 63
Ocena:
Korekta: Hanna Kostrzewska, Marta Rosół