O designie i użyteczności – rozmowa z organizatorami WUD Silesia

Dlaczego warto rozmawiać o użyteczności oraz User Experience? Z projektami w różnej postaci (w formie choćby aplikacji mobilnych czy fizycznych przedmiotów) stykamy się codziennie i nieuwzględnianie odbiorcy w ich projektowaniu może pozostawić niesmak, nawet w przypadku pięknego pod względem artystycznym, czy wyszukanego technicznie designu. Tworzenie dobrych projektów, to też działanie na styku różnych dziedzin, nieraz wynika ze wspólnej pracy informatyków, projektantów, marketingowców, psychologów…

Tegoroczna WUD Silesia odbędzie się 9 grudnia. Konferencja w województwie śląskim inspiruje się ideą World Usability Day, która sprzyja rozmowom na wskazane tematy. My zaś postanowiliśmy porozmawiać z Katarzyną Drożdżal, jedną z organizatorów WUD Silesia, a zarazem badaczką patrzącą na tematykę użyteczności i User Experience z perspektywy psychologa.

fot. materiały prasowe

Sylwia Chrapek: Dlaczego rozmawianie o użyteczności jest tak ważne?

Katarzyna Drożdżal: Problem użyteczności wypłynął, ponieważ systemy informatyczne tworzone są przez osoby nastawione techniczne, które myślą o ich funkcjonalnościach, natomiast później te wszystkie systemy, aplikacje, strony internetowe konfrontują się z użytkownikiem. Użyteczność to cecha systemu, który koresponduje z potrzebami i możliwościami użytkownika. Sama użyteczność jest pojęciem wąskim. Mimo że nasza konferencja nazywa się World Usability Day, to jednak na dzień dzisiejszy bardziej jest związana z User Experience, czyli szerszym pojęciem, obejmującym perspektywę związaną z projektowaniem zgodnie z tzw. „User Centered Design”, skoncentrowanym

na człowieku i jego potrzebach.

W kontekście naszej konferencji staramy się poszerzać to pojęcie, nie ograniczamy się do samego User Experience. Patrzymy szerzej na potrzeby, które pojawiają się w związku z zachodzącymi zmianami społecznymi.

A jak to wygląda w praktyce, jakie przykłady dobrych czy złych praktyk można zaobserwować w naszym otoczeniu? Co jest istotne dla nas jako użytkowników?

Zwykły użytkownik może odczuć brak uwzględnienia UX np. kiedy korzystając z serwisu internetowego czuje się zagubiony, nie wie, gdzie zmierzać w tym serwisie, żeby zrealizować swoje cele. To, co staramy się uwypuklić i co jest przejawem dobrego UX, to wychwycenie rzeczywistego celu użytkownika – co on będzie chciał zrealizować i w jaki sposób optymalnie można dla niego przygotować ścieżkę realizacji tego celu. Jeśli chodzi o przykłady – miała Pani może okazję kupować bilet na pociąg w ramach systemu PKP?

Tak.

Tutaj mamy przykład dość skomplikowanego systemu, który jest związany z serwisem internetowym, z którego korzystają pasażerowie, jak i z całym systemem obsługi klienta PKP. Daje on nam pewne możliwości i wybory. Ja osobiście spotkałam się z błędami, które negatywnie wpłynęły na moje doświadczenia. W ramach zakupu biletu pewnych wyborów dokonujemy na samym początku procesu, a później się okazuje, że niepotrzebnie dokonywaliśmy takich wyborów, bo de facto w danym pociągu w ogóle nie ma takiej możliwości, np. siedzenia w wagonie bez przedziałów. To są szczegóły i w tym przypadku możemy być trochę zniecierpliwieni, ale w sytuacji, kiedy nie uwzględniliśmy jakiejś ważnej dla nas sprawy, np. w kontekście celu naszej podróży, to może się okazać bardzo poważnym problemem.

Oprócz tego wszystkiego jest jeszcze całościowy wpływ systemów IT, aplikacji itp. na nasze życie. My jako projektanci tworzymy konkretny produkt i koncentrujemy się na tym, co może zaoferować użytkownikowi. Ale musimy również pamiętać o tym, że użytkownik funkcjonuje w określonym kontekście i środowisku, które też stwarza pewne możliwości i ograniczenia. Wracając do pytania o to, dlaczego UX jest ważny – zdarza się, że w ramach systemu mamy pewną funkcję, której nie da się zupełnie wykorzystać, ponieważ korzystamy z systemu w warunkach to uniemożliwiających.

Ja zajmuję się głównie badaniami UX. Mają one za zadanie nie tylko dotarcie do potrzeb użytkownika, ale również rozpoznanie, jak on funkcjonuje w swoim środowisku i w jaki sposób będzie wykorzystywał ew. funkcje lub możliwości systemu.

fot. materiały prasowe

Jak rozumiem dobrze zaprojektowane systemy to zadanie nie tylko dla informatyków, ale też dla specjalistów z innych dziedzin?

Tak. User Experience powstał jako domena, dziedzina ze względu na fakt, że brakowało połączenia pomiędzy częścią inżynieryjną, informatyczną projektów, a realnymi potrzebami ludzi. Rzeczywiście jest to interdyscyplinarny obszar, który wymaga spojrzenia od strony technicznej, jak i socjologicznej czy psychologicznej. W ramach naszej konferencji staramy się stworzyć przestrzeń dyskusji dla specjalistów z różnych dziedzin.

Problematyka technologii dotyka tak naprawdę każdego z nas, ale czy WUD Silesia jest dla każdego? Kim są uczestnicy konferencji?

Staramy się nie profilować na branżę, kierujemy naszą konferencję zarówno do projektantów, badaczy i innych specjalistów, jak i studentów, osób, które aktualnie wchodzą na rynek pracy i zastanawiają się nad swoja przyszłością.

Jak ocenia Pani projektowanie zorientowane na człowieka w Polsce i w województwie śląskim?

W Polsce jest to dziedzina młoda. Można powiedzieć, że nieco ponad 10 lat temu pojawiły się pierwsze wzmianki, powstały pierwsze firmy, które zaczęły praktykować UX. Wszystko jest jeszcze bardzo świeże i dużo czerpiemy z wiedzy i doświadczeń z zachodu. Co nie zmienia faktu, że jest to też bardzo ważny element rozwoju tzw. software house’ów, czyli firm zajmujących się produkcją oprogramowania i stron internetowych, jak również agencji, które zajmują się projektowaniem i promocją tego typu produktów. Dostrzegają one coraz częściej potrzebę uwzględniania UX. Bez tej perspektywy trudno jest z produktem docierać do użytkowników.

Należy uwzględnić też perspektywę ważnych wartości. UX może się odwoływać do pewnych potrzeb związanych ze sprzedażą produktu, ale też do pewnych humanistycznych wartości, powinien uwzględniać wpływ technologii na życie ludzi. W ramach naszej konferencji staramy się podkreślać aspekt tzw. odpowiedzialnego projektowania.

UX odnosi się nie tylko do branży informatycznej, prawda?

Zdecydowanie. Poszerza się również na inne dziedziny projektowania, np. takie domeny jak wzornictwo przemysłowe również go włączają w proces projektowy. Samo podejście User Centered Design – wprowadzone w latach 80-tych przez Dona Normana – wyrosło w oparciu o myślenie o użytkowniku także fizycznych przedmiotów projektowanych przez designerów. Na pewno nie dotyczy to tylko projektów IT. To objaw dojrzałości, dojrzewania branży.

World Usability Day, czyli co tak naprawdę?

WUD jest inicjatywą dosyć młodą, świeżą. Została zainicjowana dokładnie 12 lat temu w Stanach Zjednoczonych. W związku z tym dniem na całym świecie odbywają się konferencje jak również inne wydarzenia edukacyjne o różnej skali, w ramach których specjaliści spotykają się, dyskutują, dzielą się wiedzą. Podstawowym celem jest edukacja. Spotykają się tu projektanci, badacze, osoby, które wpływają w jakiś sposób na proces projektowy, które są zainteresowane tym tematem, np. ze względu na swój biznes.

Co roku WUD ma temat przewodni – w tym roku jest to Inclusion through UX (włączenie poprzez UX). Nie ma dobrego tłumaczenia na polski, ale można powiedzieć, że to włączanie, przeciwieństwo wykluczenia poprzez UX. WUD ma tym razem nawiązywać do przeciwdziałania wykluczeniu lub promowania takich praktyk, które umożliwiają włączenie, pozwalają większej ilości osób korzystać z różnych usług.

Organizatorzy WUD Silesia / fot. materiały prasowe

A jak to przekłada się na regionalną odsłonę tego wydarzenia, czyli WUD Silesia?

WUD Silesia odbywa się od 2010 roku i jest już konferencja z tradycją. Co roku staramy się przekładać na nasze działania wartości, które przyświecały organizatorom od samego początku. Jeśli chodzi o tegoroczny temat przewodni, to jesteśmy skoncentrowani na tym, by tematy te wykorzystać, ale i podjąć głębszą refleksję.

W tym roku postanowiliśmy poszerzyć nasze rozważania, skoncentrować się nie tylko na samym inclusion, ale też na przyczynach wykluczenia, przyczynach pewnych zmian społecznych. Zaproponowaliśmy temat Granice Systemów, bowiem to właśnie te miejsca, gdzie ustala się pewne normy dostępu, gdzie ustala się pewne kryteria, wg których ludzie mogą uczestniczyć w danym systemie, również społecznym. Nie chcemy ograniczyć się tylko do dobrych praktyk, ale również porozmawiać o przyczynach, barierach i ponownie nawiązać do wpływu, jaki technologia ma na nasze życie.

Co roku inny jest nie tylko temat, ale też miejsce…

Tak, tym razem naszym partnerem jest SMCEBI – Śląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Chorzowie. To przestrzeń interdyscyplinarna, otwarta na inicjatywy podobne do WUD Silesia. Daje nam to duże możliwości pod względem samej przestrzeni, którą możemy zaproponować uczestnikom konferencji, jak i też współpracy z SMCEBI.

Co będzie czekało na uczestników wydarzenia?

Na pewno będzie można spotkać bardzo ciekawych prelegentów, reprezentujących perspektywy różnych dyscyplin. Tegoroczna edycja na pewno będzie bogata w dyskusje. Co roku zapraszamy osoby działające w środowisku informatycznym, osoby związane ze projektowaniem produktów i usług, jak również osoby, które uczestniczą w różnych inicjatywach społecznych.

Odbędą się też warsztaty, które umożliwiają włączenie się w działania, skonfrontowanie się z ciekawymi specjalistami. Kolejny raz organizujemy też strefę FunArt. W nawiązaniu do tematu przewodniego, z wykorzystaniem artystycznego researchu staramy się podjąć pewne problemy, tematy, zachęcić do refleksji przez działanie. To strefa otwarta dla wszystkich w trakcie trwania całej konferencji. Każdy może w przerwie podejść, zobaczyć, porozmawiać.

Ale WUD Silesia nie ogranicza się wyłącznie do dnia konferencyjnego, prawda?

Poza tym centralnym dniem konferencji realizujemy co roku projekty, które są wyrazem naszego podejścia do WUD Silesia. Dla nas nie jest ono wyłącznie konferencją, tym jednym dniem, który spina nasze wszystkie wysiłki. To proces edukacyjny, proces przygotowania konferencji. Dlatego zawsze staramy się, oprócz przygotowania samego wydarzenia, zrealizować projekt, który będzie wyrazem naszych wartości i podejścia do danego tematu. Projektem, który już drugi raz towarzyszy konferencji, ale tak naprawdę ciągnie się nieprzerwanie od poprzedniej edycji, jest projekt Badacze <KLIK> W zeszłym roku staraliśmy się podjąć refleksję nad procesem badania, nad rolą badacza oraz jego osobistych doświadczeń.. Jednocześnie chcieliśmy też, by osoby, które obserwują realizację tego projektu miały możliwość zobaczyć proces z boku, ocenić go i doświadczyć w pewien sposób. W tym roku idziemy o krok dalej, tzn. realizujemy konkretne badania związane z konkretnym problemem, jakim jest obecność technologii mobilnej w szkołach. Nasi obserwatorzy i osoby, które angażują się w ten projekt mają możliwość towarzyszyć nam w badaniach realizowanych na terenie Zespołu Szkół im. Adama Mickiewicza w Rudzie Śląskiej. Celem jest rozwiązanie konkretnych problemów. Na pewno po realizacji badań, kiedy przygotujemy podsumowanie, będziemy też starali się zaprezentować ich wyniki, zachęcić do refleksji, może też zaprosić inne szkoły do realizacji badań z wykorzystaniem opracowywanego przez nas modelu.

Możemy już mówić o pewnych wstępnych wnioskach tych badań?

Aktualnie zrealizowaliśmy już drugi etap badań focusowych, które odbyły się na terenie szkoły. To, na czym nam zależy, to uzyskanie pełnego obrazu korzystania z nowych technologii przez dzieci. Chcemy na to spojrzeć szerzej, nie tylko z perspektywy nauczycieli, którzy często dostrzegają problemy związane z obecnością smartfonów w szkole, ale również z perspektywy dzieci, które dzięki tym smartfonom realizują swoje potrzeby emocjonalne, społeczne.

Możemy na chwilę obecną powiedzieć, że warto unikać uproszczeń patrząc na obecność technologii mobilnej w szkole. Staramy się to uwzględnić, wyciągnąć z tego wnioski, które pomogą w przyszłości nauczycielom i dyrekcji podjąć dobre decyzje związane z tą kwestią. Chcemy dostarczać wskazówek, jak współdziałać z uczniami, by smartfony w szkole nie tylko przeszkadzały, ale też wspierały naukę.

Rozmawiała: Sylwia Chrapek 

Tegoroczna edycja WUD Silesia „Granice systemów” odbędzie się 9 grudnia w Śląskim Międzyuczelnianym Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie.

Rejestracja na wydarzenie jest bezpłatna i trwa do 19.11.2017: KLIK.

Więcej informacji można znaleźć na Facebooku i stronie internetowej WUD Silesia.

Korekta: Marta Rosół, Hanna Kostrzewska

Sylwia Chrapek

Rocznik ’93. Studentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. W wolnym czasie (jeśli już go znajdzie) lubi pisać (o tym, co ją zafascynuje), słuchać (dobrych dźwięków) i uwieczniać rzeczywistość na kliszy (matrycy).