Szklane boksy, czyli nowe Muzeum Śląskie

Dla wielu nowy budynek Muzeum Śląskiego wygląda nieco kuriozalnie – szklane boksy na kopalnianym wzgórzu. Tymczasem jest to budowla, która największe skarby skrywa pod ziemią, zaś postindustrialne budynki pozwalają wpisać gmach w otaczający krajobraz. Ukrycie muzeum pod ziemią jest świadomym wtopieniem gmachu w kontekst przestrzeni.

Na naszych oczach powstał nowy gmach Muzeum Śląskiego, jednak niewiele osób pamięta, że Katowice czekają na to od 87 lat. Burzliwe losy tej instytucji zawierają w sobie wojenną degradację i późniejsze nieudolne próby odbudowy gmachu K. Schayera. Dopiero w 1984 r. nastąpiła restytucja, podczas której na „tymczasową siedzibę” Muzeum przeznaczono budynek byłego Grand Hotelu przy al. Korfantego 3, jednak nadal odczuwano silną potrzebę wybudowania zupełnie od podstaw budynku, w którym miałoby się mieścić muzeum. Dwa lata później zorganizowano ogólnopolski konkurs SARP na nowy gmach Muzeum Śląskiego, którego laureatem został warszawski architekt Jan Fiszer. Wówczas plany zakładały budowę w południowej części Katowic obok Parku Kościuszki. Projekt był gotowy do realizacji w 1990 r., pomimo tego pierwszeństwo budowy nowej siedziby otrzymała Biblioteka Śląska. Ciągłe niepowodzenia w realizacji planów powstania nowego gmachu Muzeum Śląskiego zakończyły się wraz z podjęciem decyzji o zmianie działki pod budowę na tereny po byłej Kopani Węgla Kamiennego „Katowice”.


z9373543Q,Projekt-Muzeum-Slaskiego-w-Katowicach---Riegler-Ri

Riegler Riewe Architekten

Minimalizm z kopalnią w tle
W 2006 r. ogłoszono międzynarodowy konkurs na koncepcję architektoniczną nowego gmachu Muzeum Śląskiego. Zwyciężyła austriacka firma Riegler Riewe Architekten, która zaproponowała budynek o minimalistycznej konstrukcji prawie w całości schowany pod ziemią. Na powierzchni usytuowano: budynek administracyjny, budynek wejściowy do muzeum, budynek Holu Centralnego oraz sześć boksów doświetlających podziemne kondygnacje. Elewacje wszystkich elementów zostały „opakowane” szklanymi taflami. W skład kompleksu muzealnego weszły również dwa poprzemysłowe budynki: dawna maszynownia szybu „Warszawa” i dawny magazyn odzieżowy oraz wieża wyciągowa szybu „Warszawa”. Budynki zostały zaadaptowane do nowych funkcji – znajdziemy w nich ekspozycję Centrum Scenografii Polskiej i restaurację, a wieża wyciągowa zamieni się w wieżę widokową o wysokości około 50 metrów.

Nowy gmach nie dominuje nad otoczeniem i harmonijnie łączy się z zabytkową zabudową. Poprzez swoją minimalistyczną formę w postaci szklanych prostopadłościanów budynek wtopił się w postindustrialny pejzaż wzgórza kopalnianego. Umieszczenie muzeum pod powierzchnią ziemi jest, jak mówią architekci, „hołdem dla byłej funkcji tego miejsca”.

z9355597Q,Projekt-Muzeum-Slaskiego-w-Katowicach---Riegler-Riewe

Riegler Riewe Architekten

Element zaskoczenia pod ziemią
Skromna forma budynku nie zdradza tego, co jest w środku. Połączono tu funkcję ekspozycyjną z konferencyjną i biblioteczną, a aranżacja części wystawowej zachęca do przechadzania się i odkrywania sztuki. Sale ekspozycyjne znajdują się na dwóch podziemnych kondygnacjach, które zostały połączone za pomocą długiej pochylni. Przybrała ona formę korytarza zawieszonego w powietrzu.

Przestrzeń wystawiennicza na pierwszym poziomie tworzy „labirynt” za pomocą ruchomych ścian, z kolei niższy poziom stanowi obszerną, wysoką przestrzeń dającą się swobodnie kształtować. Stojąc na najniższej kondygnacji zwiedzający jest w stanie objąć wzrokiem wszystkie podziemne poziomy. Cała powierzchnia wystawowa jest surowa, a świetliki na sufitach stwarzają abstrakcyjną wymowę wnętrza.

Obszar naziemny muzeum pomiędzy budynkami dodatkowo pełni rolę parku z siecią ukośnych ścieżek – miejsce to tętni życiem. Ponadto teren zintegrowano z sąsiadującym Parkiem Bogucickim za pomocą mostu.

Inwestycja wielowymiarowa
Postanowienie o budowie nowego gmachu Muzeum Śląskiego zapadło w związku z planowaniem wydatków Unii Europejskiej na lata 2007-2013. Przedsięwzięcie to o łącznej wartości 324 mln zł prawie w całości zostało sfinansowane ze środków unijnych.
Nowe Muzeum Śląskie jest inwestycją nastawioną nie tylko na modernizację terenów poprzemysłowych, ale również na rewitalizację społeczną. Budowa gmachu wpłynęła na wzrost atrakcyjności pobliskich terenów. Nastąpiła rozbudowa sieci drogowej, z czego skorzystają mieszkańcy. Zaletą jest również to, że przestrzeń otaczająca obiekt jest otwarta i ogólnodostępna.

Ponadto nowy gmach jest doskonale przystosowany dla osób niepełnosprawnych. Ważnym elementem w pracy muzeum będzie aktywność edukacyjna. Dzięki licznym salom seminaryjnym i wykładowym instytucja ta ma doskonałe możliwości na szerzenie wiedzy o kulturze. Muzeum będzie również w posiadaniu dużej biblioteki z pojemnymi magazynami oraz czytelnią z bezpłatnym dostępem do Internetu. Powstała więc przestrzeń otwarta na gości i różne inicjatywy.

z5034064X

„Nie ma na świecie idealnego gmachu muzealnego”
Słowa te wypowiedziane przez T. Dobrowolskiego – pierwszego dyrektora i organizatora Muzeum Śląskiego – wyraźnie pokazują, jak trudno jest zaprojektować dobry budynek muzealny. W przypadku katowickiej budowli również nie udało się uniknąć kilku problemów. Pierwszym z nich może się okazać utrzymanie w czystości szklanych elementów elewacji, których mycie i konserwacja będą zapewne kosztowne i czasochłonne. Zastrzeżenia budzą również wydatki na utrzymanie obiektu. Można sobie wyobrazić, że schowanie gmachu pod powierzchnią ziemi generuje koszty prądu wykorzystanego na wentylację i ogrzewanie, natomiast szklana powłoka budynku administracyjnego na pewno sprzyja przegrzewaniu pomieszczeń, przez co wzrasta zużycie klimatyzacji. Należy również zauważyć, że projekt zakłada realizację garażu podziemnego, który nie nadaje się do parkowania samochodów zasilanych gazem LPG. Największe wątpliwości budzi jednak data otwarcia muzeum dla zwiedzających, którą przewiduje się dopiero na 2015 r.

Muzea są znaczącym czynnikiem w promocji i rozwoju miast i regionów, co Katowice z pewnością wykorzystają. Umieszczenie budynku w miejscu tak znaczącym dla śląskiej tożsamości podnosi atrakcyjność zapomnianych terenów. Gmach autorstwa firmy Riegler Riewe wniósł nową wartość w krajobraz miasta i z całą pewnością stanowi element nowoczesnego muzealnictwa na terenie Górnego Śląska.