The Human Body Exhibition – czy spreparowane ciało to jeszcze sztuka?

18 czerwca 2013 · Martyna Biesiada

Wystawa The Human Body Exhibition wciąż budzi spore kontrowersje. Co prawda, mniejsze niż kilka lat temu, jednak w dalszym ciągu jest głośnym i szeroko dyskutowanym artystycznym wydarzeniem na całym świecie. Jest też doskonałym przykładem na to, jak dalece współczesny człowiek stał się nieczuły – The Human Body Exhibiton to kolejny element przesuwający granicę naszej wrażliwości. Dlatego to dobry moment, by zastanowić się nad pytaniem, czy aby na pewno mamy do czynienia ze sztuką?

Myśląc o sztuce wyobrażam sobie wybitne książki, filmy, muzykę, obrazy i rzeźby – z którymi obcowanie zostawia trwały ślad w moich myślach w postaci najpierw emocji, następnie pozostałej już po wszystkim pewnej refleksji. The Human Body Exhibition, o czym zapewniają organizatorzy wystawy w Polsce, skłania do zastanowienia się nad ludzkim ciałem, z całą jego skomplikowaną konstrukcją. Być może to zgodne z prawdą, być może znajdzie się osoba, którą do żywego poruszy widok łękotki albo więzadła, a widok wątroby, która została uprzednio poddana plastynacji, zmieni całe jej życie na lepsze. Może ktoś faktycznie rzuci palenie, gdy zobaczy zwęglone płuca palacza na wystawie. Może zacznie prowadzić zdrowy tryb życia, cokolwiek to oznacza. Ostatecznie, czemu nie? Nie o takich rzeczach słyszeliśmy, nie wiem.

Kogo fascynuje więzadło?

Niezależnie jednak od duchowych przeżyć – w końcu mamy tu do czynienia ze sferą czysto indywidualną – mam odczucie, że ta wystawa nieco tępi naszą wrażliwość, w przeciwieństwie do tradycyjnej sztuki. The Human Body Exhibition jest ekspozycją przedstawiającą prawdziwe, spreparowane, poddane plastynacji ludzkie ciała. To jest coś, co do tej pory było dla przeciętnego człowieka niewyobrażalne. Coś, co może i zapewne właśnie ma nas szokować. Coś, co znajduje się poza sferą przeciętnego ludzkiego zrozumienia, co umysł spycha do sfery imaginacji. Nawet wtedy, gdy już stoimy przed spreparowanym ciałem-myślicielem, trudno nam uwierzyć w to, że mamy do czynienia z prawdziwymi zwłokami.

Obecnie już nie szokuje nas widok śmierci, przemocy i krwi w filmach. Za kilka lat równie dobrze może przestać nas szokować widok ciał-eksponatów. Przyzwyczajamy się do tego widoku. Organizatorzy wystawy w Polsce reklamują ją jako ,,wspaniałe rodzinne przeżycie’’. A przecież nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, jak widok prawdziwego, oprawionego ze skóry ludzkiego ciała (ta prawdziwość jest w tym wypadku najważniejsza) wpłynie na psychikę dziecka, które towarzyszy rodzicom w zwiedzaniu wystawy. Nawet wtedy, gdy to dziecko przyjdzie do galerii z opiekunem albo rodzicem, który wytłumaczy mu, że tak wygląda łękotka (i nie ma się czego bać), a tak wygląda więzadło (,,i masz je, synku, o, w tym miejscu’’), a tak wygląda wątroba. I doda do tego, że ,,będziesz miał, synku, takie płuca, jeśli będziesz kiedyś palił, więc nie pal’’.

Ten widok przestaje szokować

Można też powiedzieć, że sztuka powinna przekraczać granice i bariery. Owszem. Przecież Gombrowicz walczył z Formą narzuconą słowu pisanemu. Z kolei Tolkien przywrócił światu prawdziwe, mitologiczne Sidhe, które zostały swego czasu zastąpione przez małe i słodkie faerie. Problem jednak polega na tym, że przesuwając linie naszej wrażliwości (co robił Gombrowicz, ale nie Tolkien) powinniśmy być bardzo ostrożni – jeśli za kilka lat The Human Body Exhibition przestanie wywoływać w nas mniej lub bardziej gwałtowne uczucia (począwszy od obrzydzenia, skończywszy na afirmacji), to kolejni twórcy będą starali się znaleźć (w dodatku zapewne na siłę) coś, co będzie w stanie nas zszokować. Kołowrót potoczy się dalej i w końcu nie będzie dla nas już żadnej świętości.

Również w tym kontekście określanie wystawy The Human Body Exhibition mianem ,,sztuki’’ wydaje się nieco… problematyczne. W zasadzie bowiem jedyną zasługą jej prekursora dr. Gunthera von Hagensa było legalne pozyskanie, przygotowanie i ustawienie ludzkich ciał we właściwych pozach. Oczywiście, słuszną jest w tym momencie uwaga, że zarówno samo oprawienie ciała ze skóry, jak i dokonanie plastynacji wymaga poświęcenia sporej ilości czasu i pewnego talentu ze strony osoby, która takie zabiegi przeprowadza. Jest to jednak bardziej przejaw kunsztu i rzemiosła, aniżeli samego artyzmu. W końcu mianem artysty nie określamy osób, które w domach pogrzebowych dokładają wszelkich starań, żeby zmarły w trumnie wyglądał odpowiednio. Nie mówimy tak o tych ludziach nawet wtedy, gdy dokonują rekonstrukcji twarzy zmarłego. A przecież pod pewnymi względami ich praca jest trudniejsza, niż praca ludzi zatrudnionych przy tworzeniu eksponatów The Human Body Exhibition.

Rozprawiać nad tym, czy wystawa, którą można obejrzeć w Krakowie do końca sierpnia jest jeszcze sztuką, można dowolnie długo, używając najrozmaitszych argumentów. Moim zdaniem nie można, a przynajmniej nie należy, określać jej tym mianem. Aczkolwiek czytelnik zawsze może mieć odmienne zdanie. Jestem go ciekawa.

Miejsce: Kraków Fabryka, ul. Zabłocie 23.

Ekspozycję można oglądać do 31.8.2013

Tagi: felieton, sztuka

m

wystawa „the human body exhibition” nie jest dziełem von Hagensa…
m

a tak poza tym użycie słowa „wystawa” w nazwie wcale nie implikuje, że mamy do czynienia ze sztuką („wystawiać” można bowiem różne rzeczy). W tym wypadku tak nie jest, więc stosowanie kategorii estetycznych do ekspozycji, która nie pretenduje do miana wystawy sztuki jest błędne. To że von Hagens traktował swe plastynaty jako dzieła sztuki nie znaczy że każdy do nich podchodzi w ten sposób – w tym wypadku twórcom ekspozycji przyświecały inne założenia i cele – całkowicie pozaartystyczne.
Olamakota

Pamiętam jeden z wywiadów z Von Hagensem, w którym określał się mianem naukowca i artysty. Zatem czy możemy mówić o łączeniu sztuki z nauką? Samo określenie „wystawa” przywołuje asocjacje związane z ekspozycją obrazów, rzeźb czy instalacji. Zaś samo mówienie o edukacji i nauce wydaje mi się pewnym sprytnym zabiegiem, w końcu w imię nauki pozwala się na więcej. Przykładem może być „Piramida zwierząt”, która do dziś wywołuje lawinę gniewu w gronie miłośników zwierząt. Ale to moje subiektywne odczucia. Wystawa jest na pewno ciekawa zarówno pod kątem edukacyjnym, jak i artystycznym ;) A czy się uodporniliśmy? Myślę, że nadal będą ludzie, których widok ten będzie szokował i gorszył, to również kwestia wrodzonej wrażliwości oraz poczucia estetyki.
Hekate

Wydaję mi się, że na sukces HBE składa się przede wszystkim wszeobecna REKLAMA, plakaty atakujące z każdego miejsca przyciągnęły ludzi mimo zaporowej ceny…
Kruksa

Oczywiście, na pewno szum medialny wokół wystawy bardzo jej pomógł ale poza tym uważam, że jest po prostu bardzo dobra i stąd jej popularność.
Adam

pomijajac to czy nazywamy to sztuka, czy tez nie, uwazam, ze dziennikarka (?), ktora to napisala, jest troche do dupy, bo implikuje czytelnikom swoje zdanie, dajac im lekko do zrozumienia, ze wstydem jest uwazac owa wystawe za sztuke.
Orka

Byłam na wystawie i uważam że jest świetna – sztuką jest tu doskonałość ludziego ciała sama w sobie i nie potrzebne są tu żadne dodatkowe ozdobniki. Poza tym też uważam że to bardziej edukacyjna wystawa, świadczy o tym chociażby sposób prezentacji eksponatów…
Blind

naczelnym problemem tego artykułu jest nie to, że autorka narzuca czytelnikowi swoje zdanie, ale raczej to że próbuje ona odpowiedzieć na pytanie, które w kontekście tej wystawy w ogóle nie powinno zostać zadane…

HBE nie jest bowiem sztuką dlatego, że sztuką ma nie być! nigdzie nie pojawia się informacja, że mamy do czynienia z wystawą sztuki. jest to ekspozycja ściśle edukacyjna i nie jest to żaden „sprytny zabieg” (tak jak np. wystawa wypchanych zwierząt w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu – tutaj jakoś nikt nie zastanawia się: „czy to jest jeszcze sztuka”).

następnym razem proponuję bardziej merytoryczne podejście do tego, co się ogląda i ocenia. w ten sposób łatwiej będzie uniknąć pytań w stylu „czy zupa pomidorowa jest jeszcze rosołem?”
Drwal

Blind, pięknie to ująłeś, To jest wystawa stricte edukacyjna i nie należny jej oceniać w kategoriach sztuki! Poza tym jako nauczyciel mogę dodać że ma doskonałe wartości edukacyjne i na pewno zabiorę na nią swoich uczniów – jak się okazuje wystawa została przedłużona, chyba do listopada.
Stanisław

Miałem możliwość i ja tą wystawę obejrzeć,jestem pod naprawdę wielkim wrażeniem i w pełni się zgadzam,że na pewno ma najdoskonalsze wartości edukacyjne, a o innych nie będę się wypowiadał i oceniał.Skoro jest coś takiego to naprawdę,kto ma możliwość warto to obejrzeć!
Kam

Aż przykro czytać. Mam wrażenie że autor tekstu nigdy nie był na tej wystawie. Każdy, kto był, wie, że ta wystała nie jest ekspozycją w żadnym calu artystyczną, tylko naukową! Jak więc można tu użyć słowa „sztuka”? Czy autor wie, jakie cele ma ta wystawa? Najwyraźniej nie. Proponuję więc najpierw się na nią udać, a dopiero potem pisać wybiórcze i nieoddające prawdy artykóły.
niya

Nie mogę zgodzić się z opinią autora artykułu.
Nie bardzo mogę się też zgodzić z ciągle powtarzaną tezą
że człowiek kiedyś był bardziej wrażliwy.
Bo chyba ktoś bardzo naiwny może twierdzić że ludzie
epoki starożytności czy średniowiecza uważający okrucieństwo
i przemoc za normę i lubujący się w oglądaniu publicznych
egzekucji byli bardziej wrażliwi od współczesnych.
Nasi dziadkowie czy babcie w czasie drugiej wojny światowej
(będąc w czasie wojny dziećmi)też patrzyli na różne rzeczy
które nie do końca były dla nich odpowiednie do oglądania.
W malarstwie i filmie jest o wiele więcej dzieł budzących
odrazę niż ta wystawa.
Sceny przemocy są w każdym filmie.
Okrucieństwo w bajkach dla dzieci jest czymś normalnym.
Uważam że ta wystawa jest czymś bardziej normalnym
od tych wszystkich rzeczy wymienionych wyżej.
Ma oswoić nas z tematem ludzkiego ciała może jeszcze i śmierci.
Cóż jeśli ktoś jest bardzo wrażliwy i budzi to w nim odrazę
to faktycznie wystawa nie dla niego ale fałszem jest twierdzić że w życiu czy sztuce i filmie nie spotkał się
z czymś co budziło w nim o wiele większą odrazę.

The Human Body Exhibition – czy spreparowane ciało to jeszcze sztuka?

Kogo fascynuje więzadło?

Ten widok przestaje szokować

Szukaj

komentujecie:

Newsletter